بالاخره بعد از ۱ ماه تلاش طاقت فرسا این کتاب لعنتی و جذاب رو خوندم، لعنتی بخاطر سخت بودن نوشته‌ش؛ پر از استعاره‌هایی از یونان قدیم که بنظر بی‌سر و ته میاند (ولی انگار واقعا بی سر و ته نیستند)، و ارجاعاتی به سایر نوشته‌های «نسیم نیکلاس طالب» بهمراه چاشنی طنز.

جملات چند خطی و خیلی طولانی و تو درتو… وااای خدا خوندنش خیلی سخت بود…🤯

از ترجمه بگم؛ نمیتونم نظر قطعی بدم که خوب بوده یا نه، چون متن اصلی هم مث اینکه خیلی پیچیده بوده ولی این رو می‌تونم بگم که نیاز به ویراستاری داره و نشر نوین با توجه به تجدید چاپ های مکرر باید یه ویراستاری مجدد بکنه. نمودارها و جداولی در کتاب بهشون ارجاع میشه که بعضا در کتاب وجود ندارند ( یا جا افتاده‌اند) که خوندن کتاب رو سخت‌تر میکنه.

اما بعد، کتاب درباره موضوعات خیلی مهمی حرف میزنه، خیلی‌هاشون رو رد میکنه (مثلا پزشکی مدیریت ریسک دانشگاهی، روش تحقیق علمی دانشگاهی و مدیریت استراتژیک و …و از همه بیشتر اقتصاد) و خیلی مدعی‌های این حوزه‌ها رو شارلاتان خطاب می‌کنه😁. از این جهت باید تابحال براش یه تحلیل یا review نوشته میشد ولی من تو سرچ‌م چیزی پیدا نکردم. البته یه پادکست فارسی به معرفی کتاب پرداخته ولی قطعا نوشته چیز دیگری‌ست.

این رو بگم با یه بار خوندن حرف حساب نویسنده دستتون میاد ولی اگر میخواهید خیلی مفاهیم‌ش بکار ببندید نیاز هست که دوبار بخونیدش. پیشنهاد می‌کنم قبل از شروع یه نگاه به‌واژه‌نامه اخر کتاب بندازید.

اگر از این نکته که «عدم وجود شواهد» بیانگر «شواهد عدم وجود» نیست بگذریم، کلیدی‌ترین نکته‌ای که در کتاب بنظرم می‌رسه اینه:

«اگر چیزی در طبیعت وجود داره که ما آن رو درک نمی‌کنیم، به احتمال زیاد معنایی عمیق‌تر یا فراتر از درک ما داره. چیزهای طبیعی، منطقی دارند که بسیار برتر از منطق ماست»

مثال: برای انجام مداخله (مثلا مصرف دارو) باید روی موارد خیلی حاد تمرکز کنیم، نه موارد حاشیه‌ای. مثلا اگر فشار خون کمی بالاتر از نرمال هست، مصرف دارو فقط در ۵.۶% موارد به شخص کمک می‌کنه در حالیکه اگر فشارخون در وضعیت وخیم باشه، شانس فایده بردن از مصرف دارو در ۷۲% ست. {ص۳۷۲} در وضع سلامتی بسیار بد فواید مداخله در مقایسه با زیان‌زایی بسیار زیاد است ولی در وضع سلامتی لب مرز، منافع مداخله خیلی کم ست. این در مورد مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، مکمل‌های دارویی، جراحی‌ها ستون فقرات، داروهای ضد افسردگی و … هم صدق می‌کنه. این مثال بیان‌کننده یک اصل زیان زایی مداخلات هست.

مثال دیگر: شیمی‌دان‌ها تصور کردند که می‌توانند چربی جایگزینی رو تولید کنند که از خیلی جهات شبیه کره باشه؛ چربی ترانس! بخاطر اینکه اولا تولیدش راحت‌تر بود، ثانیا تصور می‌شد چربی ترانس سالم‌تره. در نتیجه پس از چندین میلیون سال استفاده از روغن حیوانی، ناگهان مردم از مصرف روغن حیوانی ترسیدند و استفاده از روغن ترانس همه‌جا رواج پیدا کرد.

امروزه استفاده از چربی ترانس به شکل گسترده ممنوع شده، زیرا معلوم شده عامل بیماری‌های قلبی و عروقی و در نتیجه مرگ انسان هستند {ص ۳۷۰}

این گونه مداخلات منافع آشکار و آنی دارند اما ضررشان تا سال‌ها (مثلا سه چهارم عمر یک نسل) به تعویق میفته. این واقعیت رو بعنوان اصل دیگر زیان زایی مداخلات تعریف می‌کنه:

برای اثبات ادعای خطرناک بودن «یک رویه غیر طبیعی به روش ایجابی (مداخله)» نیازی به شواهد نداریم!

این‌ها رو گفتم که به این برسم:

«هر چیز ناپایدار و شکستنی در طول زمان به اندازه کافی مجال داشته تا بشکند، پس تا الآن دیگر باید شکسته باشد و چیزی از آن باقی نمانده باشد.»

یه مثالی از کاربرد این موضوع به ذهنم رسید. خانواده یکی از سیستم‌های اجتماعی هست که به واسطه ابزارهای متعددی که در نهاد بشر قرار داده شده (مثل متفاوت بودن زن و مرد، تمایل متقابل آنها به هم، تمایل به پدر یا مادر شدن، حتا نگرانی‌های زنانه و مردانه نسبت به دیگر عضو خانواده که در قالب حسادت، غیرت، حیا و… خودش رو نشون میده) در طول میلیون‌ها سال حفظ شده تا اوایل قرن ۱۹ رسیده.

این واحد اجتماعی در کل جهان همیشه اصالت داشته. اما بناگاه، بشر به فکر شکستن این تابوها(!) میفته و همه‌ی این ابزارها رو که طبیعی بوده‌اند، فاقد اصالت می‌شمره.

مزایای آنی که مضراتش شاید بعد از عمر دو یا سه نسل خودش رو نشون بده. از شما دعوت می‌کنم ویدیوی زیر رو مشاهده کنید:

در این ویدیو از «من‌وتو»، ابتدا از طول عمرِ افراد تنها و بدون فرزند، بعنوان یک مزیت نام برده میشه و در ادامه ناگهان…😵

ماجرا به کلی تغییر می‌کنه. تنهایی مهمان برنامه رو خیلی اذیت کرده، نمی‌تونه خودش رو کنترل کنه و میزنه زیر گریه… و تنهایی تبدیل میشه یه یکی از مشکلات بشر امروزی و …

کاری که مادر طبیعت می‌کنه تا زمانی که خلاف‌ش ثابت نشه، خیلی دقیق و نازکبینانه‌ست. خانواده با تمام ابزارهاش اگر قرار بود شکستنی باشه، تا حالا باید می‌شکست، مداخله «زیان‌زایی» به بار میاره!

و در آخر بقول آقای طالب شما رو به بعل** قسم، دست از مداخله بردارید.

پ.ن * : تصویر شماره ۴ رو می‌تونید از اینجا مشاهده کنید.

پ.ن**: بعل نام یک بت یا الاهه ست (لا اله الا الله).